9R

Hai uns días vin a un vello amigo.

Coñecín a 9R o 10 de xullo de 2010, hai xa mais de catro anos. Descansaba no seu repousadoiro favorito, a Pena dos Corvos en Santa Cruz. Entre os corvos mariños que adoitan pousarse nesta pedra, un portaba unha anela de PVC amarela con metálica no tarso esquerdo, e PVC vermello con inscrición 9R no dereito.

9R na colonia de Mera (Oleiros)

9R naceu lonxe, no illote de A Forcada, en Asturies. Pero tivo prisa por chegar ata aquí: tras nacer en abril, en agosto xa foi visto na colonia de corvos mariños cristados (Phalacrocrax aristotelis) de Mera, en Oleiros. Isto ocorría no ano 2001, polo que ten xa uns espectaculares 13 anos. Sabémolo gracias a que foi anelado no seu momento dentro do proxecto de anelamento coordinado en Asturies por David Álvarez (mais info aquí e un pequeno documental aquí). O propio David comentábame o ano pasado que era a segunda ave mais lonxeva das que tiñan controladas, o cal é realmente meritorio.

9R á noitiña en xuño de 2013, disposto á pasar a noite.

Meritorio en primeiro lugar pola audacia que supón para unha especie tan filopátrica o desplazarse a unha colonia situada a mais de 150 km do seu lugar de nacemento.

Leva sacando polos en Oleiros polo menos dende o ano 2006. Cando chegou, ao pouco de nacer, a de Mera era unha pequeniña colonia con apenas dez parellas. Doce anos despois son case sesenta, e 9R contemplou dende unha posición privilexiada como este tramo de costa convertíase no principal bastión da especie en toda a costa continental da Península, mentres o resto da poboación cántabro-atlántico se desploma (incluída a do seu territorio natal).

Durante todos estos anos contribuiu ao éxito da colonia sacando adiante un bo número de polos, e sobreviviu nin mais ni menos que á catástrofe do Prestige. Soubo esquivar tamén tamén as redes, trasmallos, anzois, temporais, vendavais e visóns que o ameazan cada día. Si, moi meritorio.

Sacando adiante unha nova xeración (fotografía recortada e obtida a longa distancia mediante digiscoping)

O paso dos anos fixo mais mella na súa anela de PVC que nel mesmo: parte dela perdeu a cor vermella, de maneira que segundo como a vexamos, amosarásenos vermella ou branca impoluta.

Dende aquel primeiro encontro de 2010 cruzámonos outras catorce veces, a penúltima delas o pasado decembro. Non telo visto durante toda a tempada de cría, e a lembranza dos terrible temporais deste inverno, fixeronme pensar que xa chegara o seu final. Por iso foi tan grande a alegría ao volver atopalo unha vez mais o pasado 6 de agosto.

O noso derradeiro encontro, o 6 de agosto.

Aquí queda pois a miña pequena homenaxe a este velliño. Comprenderedes o aprecio especial que sinto por el, despois de trece anos superando adversidades é de terse convertido para min nun símbolo da costa de Dexo e da espectacular historia dos seus corvos mariños. E de Santa Cruz tamén, coa súa xa clásica silueta na Pena dos Corvos. Non deixedes de buscalo cando vos acheguedes por alí!!

Parques naturais e "promoción do desenvolvemento sustentable"

Hai unhas semanas publicábase no DOG a Resolución pola que se publicitaban as axudas "en materia de conservación dos recursos naturais e o fomento de accións para a poboación local para o desenvolvemento sustentable dos espazos declarados como parques naturais". A conservación dos recursos naturais e o desenvolvemento sustentable no ámbito destes ENP semellan a priori os obxectivos globais destas subvencións, que se desenvolven a través desta Orde do ano 2013.

Afondando un pouco no Preámbulo desta Orde poderemos coñecer con maior detalle as xustificacións, motivacións e obxectivos que levan a implementar estas axudas.

Así, lémbrase nese preámbulo que a Lei de Patrimonio Natural e da Biodiversidade define como "deber dos poderes públicos a promoción da participación e das actividades que contribúan a acadar os obxectivos citados neste texto legal (referido aos obxectivos de conservación dos valores ambientais en base aos cales se declararon os distintos parques naturais galegos), así como a promoción das medidas fiscais de incentivación das iniciativas privadas de conservación da natureza", aludindo tamén ao fomento das actividades tradicionais nos parques naturais e nas súas áreas de influencia (aspecto este recollido na Lei de Conservación da Natureza de Galicia).

Estas axudas fináncianse con cargo ao Programa de desenvolvemento rural de Galicia 2007-2013 (PDR), cofinanciado ao 75% polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader). Semella obvio, polo tanto, que as institucións europeas xogan aquí un papel importante.

Sobre o PDR, o propio preámbulo indica que "un dos seus obxectivos prioritarios é a promoción dun desenvolvemento rural sustentable en toda a Comunidade a través de actuacións orientadas cara ao crecemento, á creación de emprego e ao desenvolvemento sustentable". A consecución destes obxectivos artículase mediante catro eixos fundamentais de actuación, coincidentes cos enunciados no Regulamento Europeo que desenvolve os fondos FEADER. As actuacións das que hoxe estamos a falar formarían parte do "Eixo 2 - Mellora do ambiente e do contorno natural". Quero resaltar por último o seguinte parágrafo da Orde, no que se di o seguinte sobre estas subvencións, entendidas como axudas a investimentos non produtivos derivadas deste eixo 2: "Estas actuacións están dirixidas a contribuír á biodiversidade e á preservación dos ecosistemas de alto valor natural, garantíndose a compatibilidade cos valores naturais para protexer en cada zona e o mantemento dun estado de conservación favorable para os hábitats e as especies de interese de cada espazo dentro dos parques naturais galegos"

Calquera que fora capaz de ler ata aquí poderá chegar sen maior dificultade a unha conclusión similar a esta: o obxectivo da subvención é a conservación da biodiversidade e os valores ambientais dos parques naturais, mediante a promoción da participación da sociedade nesta labor, e o desenvolvemento socioeconómico sustentable, armónico e compatible coa conservación. Todo mediante a promoción de actividades que aproveiten a presenza dos parques como motores dese desenvolvemento. Algo así, non? De libro.

Ben, repasemos pois as actividades finalmente subvencionadas. Podedes consultar a relación completa na Resolución. Trátase dun total de 63 proxectos cun investimento total superior aos 650.000 euros.

Para facilitar a laboura, agrupeinos por tipoloxías, calculando a porcentaxe do total investido en cada unha delas.

Pois si. O 40% do investimento, directamente destinado ao asfaltado de camiños. Atopamos de todo: dende a colocación de mesas nunha área recreativa ata a recuperación da cuberta dunha ermita, pasando por meras conduccións de abastecemento de agua -infraestruturas básicas con outras múltiples vías de financiamento e que deberían ser exectuadas independentemente de atoparse nun parque natural, a non ser que pensemos que os seus habitantes teñen mais dereito a ter auga potable que o resto dos galegos-.

Sendo xenerosos, na miña opinión non mais do 20% do investido destínase a algo que teña que ver minimamente cos obxectivos teóricos: os relativos a "mellora de hábitats forestais", basicamente soutos (e repito, sendo xenerosos: aquí entran actuacións como "limpeza de mato e plantación de castiñeiro híbrido"), e "melloras de levadas e regadíos tradicionais", que poderían ser actuacións interesantes si realmente van encamiñadas a recuperación de usos tradicionais e mellora sostible das explotacións, e incorporasen criterios que permitisen o seu aproveitamento como restauración de flora, anfibios ou invertebrados asociados, por exemplo (pouco probable, lamentablemente).

Cómpre salientar que neste caso estamos a falar de parques naturais, pero é unha situación que se repite na totalidade de convocatorias de axudas vinculadas á conservación de espazos protexidos, como nas referidas á Rede Natura. A min persoalmente xúrdenme as seguintes preguntas:

¿Contribúen o asfaltado dun camiño, a instalación dunhas mesas ou uns tubos, ou a reparación dunha ermida, á conservación da biodiversidade e á preservación de ecosistemas de alto valor natural?

¿Contribúen á compatilización da conservación deses recursos cun desenvolvemento socioeconómico sostible?

¿Contribúen á promoción socioeconómica armónica das áreas de influencia dos parques naturais, aproveitando estes como motores de crecemento sostible que permitan fixar poboación e mellorar a vida dos seus habitantes?

¿Contribúen a implicar á poboación na conservación da natureza ou na promoción de novas experiencias, proxectos de desenvolvemento, etc?

¿Contribúen a que a poboación vexa os espazos naturais protexidos cos que conviven como unha oportunidade e non como un problema, e que deixen de vivir de espaldas a eles, con todo o que isto implica?

¿Constitúen todas estas actuacións, nomeadamente a restauración de elementos arquitectónicos ou patrimoniais, medidas de desenvolvemento rural asimilables aos obxectivos e filosofía dos fondos Feader?

A miña resposta a todas estas preguntas é NON. Persoalmente penso que contribúen a todo o contrario. É obvio que moitas destas actuacións son probablemente necesarias, e que pode ser boa idea financialas a través de mecanismos vinculados aos parques naturais. Pero paréceme igualmente obvio que non son o que pretenden ser, e que non é admisible que colocar unhas mesas ou restaurar unha fonte sexan practicamente as únicas inversións en "conservación dos recursos naturais e o fomento de accións para a poboación local para o desenvolvemento sustentable dos espazos declarados como parques naturais" que se desenvolven en Galicia.

Pero así son as cousas, e este parece ser lamentablente o concepto de promoción dos espazos naturais protexidos que teñen os nosos xestores na actualidade.

Só nos queda agardar que a resposta das administracións europeas ás miñas preguntas, especialmente á última, sexan distintas ás miñas cando chegue a hora de pagar.